Voor ondernemingen is het financieringsaspect een belangrijk punt. Buiten het eigen vermogen is vaak een financier betrokken om de activiteiten van een onderneming te financieren.
Maar waar kijkt een bank naar bij de beoordeling van een aanvraag?
Met dit artikel beogen wij meer inzicht te geven in de werkwijze van een bank.
Na het lezen van dit artikel ben je op de hoogte van …..
- hoe een bank de kredietaanvraag beoordeelt.
- hoe de gestructureerde aanpak van kredietrisicoanalyse binnen banken eruit ziet.
- hoe de banken de capaciteiten van het management beoordeelt.
- hoe de bank de kredietbehoefte beoordeelt en hoe hiermee wordt omgegaan.
- hoe de bank de risicovragen met betrekking tot de winst-en-verliesrekening formuleert.
- hoe de bank naar de balans kijkt.
- de kasstroom beoordeelt en hiermee een oordeel velt over de terugbetalingscapaciteit.
- hoe ondernemings- en kredietrisico’s te signaleren zijn en deze om te zetten zijn naar een gestructureerd plan.
In de verleden crisis werden banken door de nationale en vooral europese maatregelen geconfronteerd die beoogden de risico’s binnen het bancaire systeem te laten afnemen. Zij dienen meer eigen vermogen aan te houden om zo minder kwetsbaar te worden bij economische tegenwind. Dit brengt met zich dat voor iedere euro eigen vermogen minder krediet verstrekt kan worden dan voor de crisis. Door de banken zijn eigen maatregelen genomen die toezien op de kwalitatieve aspecten van de eigen kredietportefeuille. Hiermee is het kredietrisico steeds verder ingeperkt.
Na de invoering van betreffende maatregelen en het opleven van de economie zijn banken weer steeds meer bereid ondernemingen van financiering te voorzien.
Banken maken bij de beoordeling van iedere kredietaanvraag een analyse om de kredietrisico’s in kaart te brengen. Deze zijn bepalend voor het toekennen of afwijzen van een aanvraag en de hoogte van de risico opslagen en hiermee de kostenpost voor jou als ondernemer.
Het onderstaande biedt inzicht op een dergelijke analyse.
Een eerste kijk van de bank op de kredietaanvraag
In eerste instantie zal een bankier de eerste beoordeling van een aanvraag maken.
- De kwaliteit van de aanvraag en met name de bedrijfs- en structuuranalyse,
- Worden risico’s voldoende gezien en belicht? Worden de maatregelen om deze te mitigeren benoemd en zijn deze valide?
- Is er voldoende diepgang op de punten die er toe doen?
- Wordt er een valide perspectief geschetst? Onderbouwd met relevante sectorvooruitzichten.
- Zijn de (financiële) onderbouwingen over een tijdsvenster tussen 3 en 5 jaren geschetst en zo ja, sluiten deze aan bij de eerder genoemde punten?
- Wordt er in rendement gedacht?
Wanneer de aanvraag aan bovenstaande punten voldoet zal het kredietrisico worden beoordeeld.
Kredietrisico
Definitie kredietrisico voor banken
Kredietrisico is het risico dat een financieel financieel verlies optreedt als een klant niet in staat is aan de voorwaarden van een contract te voldoen zoals overeengekomen, oftewel in default is.
Wanneer is de klant in default?
Dit treedt op als de klant meer dan 90 dagen te laat met zijn verlichting is of de bank verwacht dat het onwaarschijnlijk is dat de klant aan zijn kredietverplichtingen kan voldoen.
Welke variabelen gebruiken banken om het verwachte kredietrisico te voorspellen?
- Expected loss wordt gebruikt om het verwachte risico in uitzettingen aan individuele klanten te voorspellen.
- Probability of Default wordt gebruikt om de kans op default binnen één jaar te bepalen. De onderneming en haar cijfers worden door een ratingmodel gehaald. Hieruit komt een rating voort. Het model wordt jaarlijks aangepast op basis van daadwerkelijke defaults in het afgelopen jaar.
- Uniform Counterparty Rating is een analyse over kwalitatieve en kwantitatieve aspecten van een onderneming.
Zoals hierboven te zien is bestaan de model risk drivers uit: kwalitatieve vragen, bedrijfstak score en financiële risico’s.
- Kwalitatieve vragen beogen inzicht in: het afnemersrisico, track record, continuïteit management en het aantal jaren in business.
- De bedrijfsscore schept uit 80 verschillende peer groups en wordt 2x per jaar vastgesteld. De belangrijke factoren zijn: Rentabiliteitsverwachting op de korte termijn, de conjunctuurgevoeligheid en de risk management ervaringen.
- Het financiële risico wordt middels de Loss Given Default en Exposure at Default bepaalt. De LGD verschaft inzicht in het verwachte verlies voor de bank. De EaD bepaalt het verwachte uitstaande obligo op het moment van het verlies.
Het te verwachten verlies bepaalt de hoogte van de risicokosten voor de klant.
Hoe ziet de aanpak van de bank eruit?
Stap 1: Credit base / Extended credit base
Waarop en op wie richt zich de analyse?
Creditbase – directe leningnemer
De partij die de bank juridisch kan aanspreken op terugbetaling.
Extended credit base – alle gelieerde partijen binnen een groep
Alle partijen die financieel gezond moeten blijven gedurende de looptijd van de financiering.
De bepaling van de financiële kracht
In eerste instantie wordt de financiële kracht van de hele groep bekeken. Hiervoor worden de geconsolideerde cijfers gebruikt. Wanneer een onderdeel zich buiten de groep bevindt zal aanvullende informatie opgevraagd worden. Indien hier geen cijfers te overleggen zijn zal zich de bankier een beeld door middel van kwalitatieve vragen aan de ondernemer vormen.
Na deze stap zal bepaald worden of de financiering voor een sterk of zwak onderdeel van de groep is en wordt de financiële kracht van CB en ECB vergeleken. De mate van het verschil is een eerste indicator voor het groepsstructuurrisico. Met dat laatste wordt bedoeld dat er een potentieel risico is dat krediet wordt gebruikt voor andere dan in de financieringsovereenkomst overeengekomen doeleinden (lees: ander groepsonderdeel).
Stap 2: Ondernemingsanalyse & Ondernemingsrisico’s
De belangrijkste vragen met betrekking tot de ondernemingsanalyse en -risico’s zij:
- Wat / wie zijn de activiteiten, producten, afnemers?
- Is er informatie per segment nodig? Uitsplitsing EBIT(DA)
- Wat is het achterliggende bedrijfsmodel en exploitatiecyclus?
- Wat zijn de ondernemingsrisico’s: door welke factoren kan het casg generend vermogen onder druk komen te staan?
De kwaliteiten van de ondernemer maakt een belangrijk deel uit bij de ondernemingsanalyse. Een potentieel goede ondernemer beschikt over een aantal kwaliteiten die een succesvolle bedrijfsvoering waarschijnlijk maakt en die uit de volgende onderdelen bestaan:
- Visie: ontwikkelen, vertalen en uitdragen
- Persoonlijkheid
- Leiderschap
- Open communicatie met oog voor de ander
- Drive: met hart en ziel gericht op resultaat
- Ondernemend: kansen zien en verzilveren
Voor de beoordeling of er binnen een onderneming een gezonde bedrijfscultuur heerst zijn er acht behaviour controls:
Stap 3: Financierings- en kredietbehoefte
De bedrijfskrediet ziet over het algemeen toe op vier categorieën:
- Onroerend goed
- Productiemiddelen
- Werkkapitaal
- Herfinanciering
De hoogte van de kredietbehoefte zal nooit alleen aan de activa getoetst worden maar ook altijd aan de cashflow. Concreet: Hoe verdient de investering gedaan door de financiering is terug? Zijn er voldoende middelen om de verplichtingen uit financiering uit de genereerde liquide middelen te voldoen?
Stap 4: Financiële analyse & financiële risico’s. De 3 pijlers:
Toegevoegde waarde voor de winst-en-verlies
Risicovragen
- Wat is het impact van het management en de externe factoren op bruto en EBIT marges?
- Is er beheersing op de salarissen en andere bedrijfskosten?
- Voorzieningen – wat is de impact op het bedrijfsprofiel van de klant?
- Zijn er significante verplichtingen buiten de balans (leasing etc.)?
- Is het bedrijf efficiënt genoeg in verhouding tot de financieringsstructuur?
- Is er een juiste balans tussen dividenduitkeringen en de ingehouden winst?
Om creatief boekhouden te ontdekken hebben bankiers extra aandacht voor de volgende posten?
- Voorraden
- Onderhanden werk
- Afschrijvingen
- Voorzieningen
- Buitengewone posten
Het creatieve boekhouden wil zeggen dat de onderneming door middel van boekhoudkundige trucs de verantwoorde cijfers beter presenteert dan dat ze in werkelijkheid zijn. De bovenstaande posten lenen zich hier uitstekend voor.
De balans als geheel en de inzet van activa
Een balans is een momentopname van de bezittingen en schulden van een onderneming. Het toont kosten van bezittingen en hoe deze gefinancierd zijn. Op basis van deze gegevens is de toekomstige cash in en cash out te zien.
De balans geeft volgens bankiers geen of onvolledig inzicht in de waarde van de onderneming en activa, het verliesrisico of de terugbetalingscapaciteit.
Hiervoor is het belangrijk om te begrijpen dat de gepresenteerde waarde van de activa niet de werkelijke maar de boekhoudkundige waarde vertegenwoordigt. Bijvoorbeeld kan er een machine gekocht zijn die volgens de wettelijke regels wordt afgeschreven maar daadwerkelijk een vaste waarde vertegenwoordigt met als gevolg dat de waardering van de balans lager is dan de werkelijke waarde.
Risicovragen met betrekking tot de inzet van activa zijn:
- Is de activa in staat om duurzaam winst te genereren?
- Vertegenwoordigt de activa een duurzame waarde ongeacht de resultaten van de onderneming?
- Kan de activa op korte termijn liquide gemaakt worden?
Risicovragen met betrekking tot de passiva zijn:
- Is er een kapitaalbuffer voor onverwachte verliezen?
- Is de looptijd van de schuld in lijn met de cash genererende activa? Wil zeggen: is de looptijd van de schuld in éénklang met het verdienvermogen van de activa? Bijvoorbeeld: je koopt een machine met een levensduur van 3 jaar en je hebt deze gefinancierd met een lening met een looptijd van 10 jaar. Je betaalt in casu 7 jaren aflossing en rente en hebt hier geen bezitting tegenover staan die benodigde kasstroom genereert. Er is in voorbeeld duidelijk sprake van een mismatch en derhalve een risico. Wanneer je het voorbeeld zou omdraaien is er sprake van een voordeel maar kan ook betekenen dat er sprake is van een te ‘strakke’ financiering.
Een algemeen risico is het over het hoofd zien van “Niet uit de balans blijkende verplichtingen”. Zoals de naam al aangeeft gaat het hierbij om verplichtingen die je bent aangegaan en die niet op de balans staan gewaardeerd. Denk hierbij aan lease of huurverplichtingen maar ook aan: garanties, Letters of Credit, Borgstellingen of terugkoopverplichtingen.
Kasstromen
De kern van de kredietrisico analyse is vast te stellen of een onderneming in staat is voldoende operationele cash te genereren om haar haar financieringslasten te kunnen voldoen.
In het verleden werd door banken nog eens relatief simpel naar de kasstroom gekeken. Bijvoorbeeld op de volgende wijze: Nettowinst + afschrijvingen = cash.
Banken kijken tegenwoordig naar de pijlers van een succesvolle onderneming en de hieruit voortvloeiende cashdrivers.
De cash uit de winstcashdrivers levert de meest duurzame operationele kasstroom. De cashdrivers verschaffen samen inzicht in de verschillende kasstromen van een onderneming. Let wel: dit is geen optelsom.
Hoe bewaken banken na kredietverstrekking de zekerheden?
Na de kredietverstrekking gebruiken banken een aantal monitoringstools om de terugbetaalcapciteit te bewaken. Uiteraard wordt er een periodiek check op basis van aangeleverde cijfers uitgevoerd. Maar er wordt steeds meer ingezet op vroegtijdige signalering van een verslechtering van de
Signalen van een verslechtering
- Ongecontroleerde groei,
- negatieve externe signalen,
- overschrijding van de kredietlimiet,
- constant volledige benutting van de kredietlimiet,
- verandering adviseur of accountant,
- kwaliteit financiële verslaglegging,
- storneringen en te late betalingen,
- beslagleggingen en niet nakomen van beheersvoorwaarden.
Oorzaken kunnen zijn:
- Het ontbreken van een helder en consistent beleid,
- Een zwakker informatievoorziening,
- Gebrek aan management kwaliteiten, c.q. vertrek van management,
- Egotripping, onbalans in het bestuur – vaak tussen algemeen en financieel adviseur,
- Creatief boekhouden,
- Teruglopende winstcijfers en liquiditeitsspanningen,
- Financiële noodverbanden,
- Geen juiste scenario analyse,
- Financieringsstructuur – te veel vreemd vermogen,
- Gebrekkige cashflow en onvoldoende zekerheden.
Bankiers zijn eroop getraind in een vroeg stadium de signalen te herkennen om escalatie te voorkomen en de risico’s te beperken.
Faalfactoren
Faillissementen komen voornamelijk voort uit een zwak bestuur.
Het zwakke bestuur kent vier faalfactoren:
- Een te snelle groei door extern gefinancierde overnames,
- Een riskant financieel beleid,
- Een te laat of niet goed doorgevoerd reorganisatie,
- Een gebrek aan interne controles.
